Wie aan kunst denkt, denkt al gauw aan schilderijen, installaties, foto’s of film. Kijken, was de boodschap die Rudi Fuchs ons bracht bij de opening van het nieuwe seizoen van DordtYart. Maar gelukkig is er meer: luisteren bijvoorbeeld. Ook geluid is in staat om de toeschouwer of toehoorder te verleiden en mee te nemen in de wereld van de kunstenaar. En net als kijken naar kunst vraagt luisteren naar kunst om oefening en toewijding.

Vanaf half augustus is de hal van DordtYart gevuld met geluidsculpturen, installaties, performances en muziekoptredens met als titel Sense of Sound. Dan kunnen de bezoekers de geluidkunst ervaren en leren begrijpen.

The Poet is ontwikkeld door beeldend kunstenaar en dichter Maria Barnas. Het werk bevindt zich op het snijvlak van lichaam en machine, individu en systeem. The Poet neemt een belangrijke plek in binnen het oeuvre van Barnas. Zij werkt met tekst en beeld; nieuw is een serie werken waarin ze niet alleen de betekenis, maar ook de massa, het volume en het gewicht van taal gebruikt om sculpturen te ontwikkelen en tot een nieuwe, beeldende taal te komen.

Na een serie glaswerken, waarin ze woorden blies tijdens het vormen van de glazen bellen - om woordvormen en klanken de uiteindelijke vorm van de gestolde bellen te laten bepalen - ontwikkelde ze The Poet, die op een speelse manier de macht en onmacht van taal-overdracht laat zien.

Binnen de installaties van Van Buuren worden geluiden gecomponeerd op basis van toeval. Het doel is het genereren van reeksen onvoorspelbare ritmes en klankcombinaties. De ongebreidelde chaos die daaruit voortkomt wordt vervolgens beteugeld door het invoeren van vaste waardes.

Het toeval wordt opgeroepen in analoge neurale netwerken. Dit zijn schakelingen met relais die net zo werken als neuronen in de hersenen. Deze schakelingen sturen geluidsbronnen aan. Daarbij gebruikt Van Buuren geen computers en chips, maar elektronische onderdelen die op een beeldende manier zijn vormgegeven.

Organa is een verzameling huisorgeltjes uit het hele land. Elk exemplaar heeft een eigen stem en een eigen geluid. Het ene stond jaren in een kroeg, het andere werd uit huis geplaatst omdat het niet meer in het interieur paste. Samen met Nils Davidse heeft ’t Hart een installatie gemaakt waarin de karakteristieke klanken zijn gezocht, om daarmee een compositie te maken die in de hal te horen is.

Op de eerste verdieping van Dordtyart heeft ’t Hart het Instituut voor Huisgeluid opgebouwd. Het Instituut is een doorlopend kunstproject en bestaat uit een grote verzameling van geluiden die je in huis tegenkomt.

GO! is een geluidinstallatie gemaakt van alledaagse objecten – sommige maken geluid of dragen het geluid verder de ruimte in. Een snaar komt naar beneden vanaf het plafond, een klein relais wordt in gang gezet waardoor de snaar wordt bespeeld en een bijna stil geratel is te horen. Een theekopje versterkt de vibrerende snaar en geluidgolven laten het geluid rondzingen waardoor een nieuw element in de geluidcompositie wordt gebracht.

Zodra de losse elementen gecombineerd worden ontstaat er een muziekstuk van het orkest, waar de muzikanten door Harpaz zorgvuldig zijn samengesteld. 

Matthias König speelt in zijn werk met de grenzen van culturele motieven. Waar komen tradities vandaan en waar gaan zij mogelijk naartoe? Bestaat plaatsgebonden authenticiteit eigenlijk wel? Wat betekent traditie en folklore in een tijdperk van globalisering en hoe ziet dat er uit? König schetst situaties en toont fricties tussen wat je denkt te herkennen aan oorspronkelijkheid en wat je daadwerkelijk ziet en hoort.

Van Koolwijk werkt naar eigen zeggen met klank zoals beeldhouwers werken met steen of klei: klank is materie. Door voortdurend onderzoek naar de grondslagen van het laten klinken van geluid heeft hij een breed palet gecreëerd van simpele klanksculpturen tot zeer complexe geluidmachines.

In de nieuwe installatie van Van Koolwijk hangen zo’n vijftig bellen. Hij bespeelt De Bellen samen met drie leden van Ensemble Interface: Hans van Eck (oprichter van het ensemble, composities, regie), Caroline Erkelens (zang) en Jan-Kees van Kampen (live elektronica). De vijftig bellen klinken divers: ze komen uit Japan, Birma, Tibet en Londen. Daarnaast maakte Van Koolwijk zelf fragiele exemplaren van bone china porselein.

Lambermont is zowel beeldend kunstenaar als pianist. Het ontstaansproces van zijn objecten verloopt organisch en intuïtief. Hij verzamelt vormen en bewegingen die hem opvallen in onder meer gebouwen en landschappen, maar ook in minder materiële zaken zoals de muziek van Simeon ten Holt en vertaalt deze naar tekeningen en bewegende objecten.

De vorm van de Grote Pneuma is gebaseerd op de hoogtelijnen en kustlijn van Paaseiland. De grijze kunststof buizen worden langzaam gevuld met water waardoor de houten ringen trapsgewijs stijgen. Naarmate het beeld in hoogte stijgt neemt het geluid van stromend water af. Zodra het object zijn hoogste punt bereikt, stort het geheel plots in waarbij luid kolkend water hoorbaar is.

Mens is geluidkunstenaar en maakt zowel installaties als geluidsdragers. In 1988 begon hij met het maken van lawaai-machines. In het begin van de jaren ’90 bestonden zijn performances uit het live vernietigen van vinylplaten. Tegenwoordig bouwt hij akoestische instrumenten en installaties, waarmee hij ook optreedt.

Belangrijk binnen het werk van Mens is het moment waarop de toeschouwer zich afvraagt wat muziek nu eigenlijk is en wanneer geluid muziek wordt.

Mens houdt zich met Spinning Organ bezig met de microscopische veranderingen binnen de constante factor van de grondtoon. Twaalf grote computergestuurde aluminium bromtollen zijn opgesteld in de hal.

Matthijs Munnik werkt en woont in Den Haag. Hij studeerde aan de KABK en volgde daarna een residentie aan de Rijksakademie. In zijn werk spelen de elementen licht en geluid een belangrijke rol. In zijn immersieve audiovisuele installaties neemt hij de toeschouwer mee in zijn eigen wereld.

Alogon is een abstracte generatieve film op basis van analoge lichtprojecties. Zelfgebouwde projectoren van lenzen, folies, prisma’s en transparante objecten creëren een complexe visuele wereld, in samenspel met een generatieve geluidscompositie van een zelfontwikkelde analoge synthesizer. De installatie is haalt zijn inspiratie uit de opkomst van licht shows en synthesizers in de jaren ’60.

Panhuysen is een van de grondleggers van de Nederlandse (elektronische) geluidkunst. Hij was een componist en een visueel en geluidkunstenaar. Daarnaast werkte hij als curator, socioloog en kunsthistoricus. Zo richtte hij het Apollohuis op, een ruimte voor experimentele muziek en beeldende kunst, waarmee hij een hele nieuwe generatie geluidkunstenaars inspireerde. Met zijn veelzijdig werk had Panhuysen als doel mee te werken aan de verbetering van het dagelijkse leven van mensen. Hij organiseerde evenementen  waarbij maatschappelijke betrokkenheid centraal stond en was actief in de kunsteducatie.

Een geluidwerk van Parlevliet kan aan twee kanten beginnen: geluid wordt beeld of beeld wordt geluid. Maar het resultaat is altijd een vorm in het midden waarin beiden samengaan. Wanneer geluid het beginpunt is, altijd een natuurlijk en niet elektronisch versterkt geluid, zoekt hij naar een vorm die in functie staat van dat geluid. De vorm verbeeldt het geluid.

De installatie De Zee is een ruismachine die werd gemaakt voor een muziekstuk van de componiste Calliope Tsoupaki.

Dick Raaijmakers was componist, theatermaker, theoreticus, musicus, kunstenaar en een pionier op gebied van elektronische muziek. In de jaren ’50 werkte Raaijmakers voor Philips, waar zijn eerste grote uitvindingen en ontdekkingen vandaan kwamen: de eerste elektronische muziek. “In de jaren die volgden, bouwde Raaijmakers installaties die geluid maakten, bewogen, of zichzelf konden vernietigen – destructief als de machines van Tinguely.” (Sandra Smets, NRC 2011).

In de Ideofonen van Raaijmakers functioneert de luidspreker, zoals wij hem kennen, niet meer als passieve informatiedoorgever, maar is hij gepromoveerd tot een actieve spreker en zelfs componist van zijn eigen muziek.